Jak "Sami swoi"? Ludzie i neandertalczycy żyli obok siebie kilkadziesiąt tysięcy lat

Kamienne artefakty, które dotąd wiązano z działalnością neandertalczyków, okazały się śladami dawnych Homo sapiens. Archeolodzy pracujący na stanowisku w pobliżu Ranis zwanym Ilsenhöhle, położonym u podstawy zamku w środkowych Niemczech znaleźli tysiące bardzo drobno pokruszonych kości. Mimo to fragmenty dobrze się zachowały, dzięki czemu wykorzystując nowoczesną technologię, można było przeprowadzić ich analizy. Ujawniły one, że stanowisko znane z drobnych kamiennych ostrzy narzędzi w kształcie liścia jest jednym z najstarszych potwierdzonych stanowisk współczesnej kultury ludzkiej z epoki kamienia w północno-środkowej i północno-zachodniej Europie. 

Dowody na to, że Homo sapiens i Homo neanderthalensis żyły obok siebie, są zgodne z dowodami genomicznymi, że te dwa gatunki czasami się krzyżowały. Rodzi to również podejrzenia, że inwazja współczesnego człowieka na Europę i Azję około 50 000 lat temu przyczyniła się do wyginięcia neandertalczyków, którzy zamieszkiwali ten obszar przez ponad 500 000 lat.

- Jaskinia Ranis dostarcza dowodów na pierwsze rozproszenie Homo sapiens na wyższych szerokościach geograficznych Europy. Okazuje się, że kamienne artefakty, które uważano za wykonane przez neandertalczyków, w rzeczywistości stanowiły część wczesnego zestawu narzędzi H. sapiens. To zasadniczo zmienia naszą wcześniejszą wiedzę na temat tego okresu: H. sapiens dotarł do północno-zachodniej Europy na długo przed zniknięciem neandertalczyka w południowo-zachodniej Europie - mówi Jean-Jacques Hublin, profesor w Collège de France w Paryżu i emerytowany dyrektor Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku w Niemczech.

Analizę genetyczną, analizę archeologiczną i izotopową oraz datowanie radiowęglowe stanowiska Ranis opisano szczegółowo w trzech artykułach opublikowanych w czasopismach Nature oraz Nature Ecology and Evolution.

Kamienne ostrza w Ranis, są podobne do narzędzi kamiennych znalezionych w kilku miejscach na Morawach, w Polsce, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Na podstawie wcześniejszych datowań wiadomo było, że miejsce Ranis miało 40 000 lat lub więcej, ale bez rozpoznania kości nie można było wskazać, kto dokładnie wykonał narzędzia - neandertalczycy, czy Homo sapiens.

Ponieważ DNA starożytnych kości jest bardzo pofragmentowane, zastosowała specjalne techniki do izolacji i sekwencjonowania DNA, w całości mitochondrialnego DNA (mtDNA), które jest dziedziczone wyłącznie od matki.

- Potwierdziliśmy, że fragmenty szkieletu należały do Homo sapiens. Co ciekawe, kilka fragmentów miało te same sekwencje mitochondrialnego DNA - nawet fragmenty pochodzące z różnych wykopalisk. To wskazuje, że fragmenty należały do tej samej osoby lub krewnych ze strony matki, co łączy te nowe znaleziska z tymi sprzed kilkudziesięciu lat - powiedziała Elena Zavala, która rozpoczęła badania jeszcze jako doktorantka w Instytucie Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka. - Dowody sugerują, że Homo sapiens sporadycznie zamieszkiwał to miejsce już 47 500 lat temu - dodała Helen Fewlass, była badaczka Maxa Plancka, obecnie badaczka w Londynie.

Zespół połączył wszystkie elementy układanki, w tym analizowane kości, zęby, szczątki zwierząt i uzyskał wgląd w panujące wówczas warunki klimatyczne, z którymi musiały się zmierzyć pierwsze grupy Homo sapiens. Wykazali, że wówczas panował klimat chłodny kontynentalny z otwartymi krajobrazami stepowymi. Porównują go do obecnych terenów Syberii i północnej Skandynawii.

- To pokazuje, że nawet te wcześniejsze grupy Homo sapiens rozproszone po Eurazji miały już pewną zdolność przystosowania się do tak trudnych warunków klimatycznych - stwierdziła Sarah Pederzani, doktorantka na Uniwersytecie La Laguna w Hiszpanii, która kierowała badaniami paleoklimatycznymi. - Do niedawna sądzono, że odporność na zimne warunki klimatyczne pojawiła się dopiero kilka tysięcy lat później, więc jest to fascynujący i zaskakujący wynik.

- Wyniki badania Ilsenhöhle w Ranis zasadniczo zmieniły nasze wyobrażenia na temat chronologii i historii osadnictwa w Europie na północ od Alp - dodał Tim Schüler z Państwowego Urzędu Ochrony Zabytków i Archeologii Turyngii w Weimarze w Niemczech.

Źródło: Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, Instytut Archeologii Ewolucyjnej Maxa Plancka, Nature: Mylopotamitaki, D., Weiss, M., Fewlass, H. et al. Homo sapiens reached the higher latitudes of Europe by 45,000 years ago. Nature (2024). https://doi.org/10.1038/s41586-023-06923-7

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!