Czy PESEL zawsze zaczyna się od daty urodzenia? To zależy od wieku

Pomysł na stworzenie numeru PESEL narodził się w Polsce w latach 70. XX wieku. Dzięki temu każdy z nas ma przydzielony numer składający się z 11 cyfr. Pozwala on na dokładną identyfikację i weryfikację naszych danych. PESEL sam w sobie zawiera kilka informacji, na przykład dotyczących roku urodzenia, miesiąca, dnia i płci.

Jak łatwo się domyślić, numery PESEL i sposoby nadawania poszczególnych elementów różnią się od siebie w zależności od roku i wieku urodzenia. Sprawa jest najbardziej oczywista w przypadku osób urodzonych w XX wieku. Dwie pierwsze cyfry to końcówka roku urodzenia. Dla przykładu osoba urodzona w 1960 roku będzie mieć PESEL zaczynający się od 60. Kolejne dwie cyfry to miesiąc (np. 07), a następne dnie odnoszą się do dnia - czyli np. 12.

Wygląda to sensownie i intuicyjnie, prawda? Tak, jednak dotyczy to wyłącznie osób urodzonych w latach 1900-1999. PESEL osoby urodzonej po 2000 roku wygląda zupełnie inaczej (podobnie jak wyglądało to w przypadku osób urodzonych jeszcze w XIX wieku). 

Okazuje się, że wiek urodzenia w numerze PESEL oznaczany jest przy pomocy dwóch cyfr dotyczących... miesiąca.

Na potrzeby odpowiedniej ewidencji osób rodzących się po 2000 roku stworzono wzór, który pozwala właściwie rozszyfrować daty urodzenia tak, aby nie zdarzyła się sytuacja, w której jakieś osoby mają identyczny numer PESEL. W związku z tym strona gov.pl informuje o sposobie oznaczania miesiąca urodzenia osób z lat 2000 - 2099:

• Styczeń - 21
• Luty - 22
• Marzec - 23 
• Kwiecień - 24
• Maj - 25
• Czerwiec - 26
• Lipiec - 27
• Sierpień - 28
• Wrzesień - 29
• Październik - 30
• Listopad - 31
• Grudzień - 32

To pozwala na uniknięcie powtarzania się numerów PESEL. Dla przykładu, jeżeli jedna osoba urodzi się 20 stycznia 1923 roku, to jej PESEL rozpocznie się od cyfr 230115. Inna osoba, urodzona 20 stycznia 2023 roku będzie mieć PESEL zaczynający się od 232115. 

A jak wyglądała sytuacja w przypadku osób urodzonych przed 1900 rokiem? W tym przypadku liczenie miesięcy rozpoczynało się od liczby 81 (styczeń).

Wyraźnie widać, że rozróżnianie numerów PESEL oparto na miesiącach. Najbardziej standardowo wypada to w XX wieku, gdy każdy miesiąc określa się jego zwykłą liczbą porządkową. Styczeń jest pierwszy, dlatego 01 i tak dalej. Niezmienne pozostają lata urodzenia (1890 przełoży się na 90 w PESEL-u). Co ciekawe, pomyślano również o osobach, które urodzą się w dalekiej przyszłości.

Wiemy już, na jakiej zasadzie przyznawane są liczby w numerze PESEL osób urodzonych po 2000 roku. Zasada wymieniona w liście wyżej dotyczy jednak urodzeń do 2099 roku. A co później? Pomyślano także o tym, tworząc wzory dla urodzeń w latach 2100-2199 i 2200-2299. 

W przypadku osób rodzących się w XXII wieku miesiące będą oznaczane od liczby 41. Oznacza to, że człowiek urodzony 1 stycznia 2101 roku będzie mieć PESEL zaczynający się od 014101. 

Grudzień to wówczas liczba 52, dlatego w latach 2200-2299 numery PESEL będą "startować" od 61 i skończą się na 72. Na jakiś czas mamy spokój, jednak konieczne będzie opracowanie czegoś na wypadek urodzeń w latach późniejszych. 

Analogicznie, chciałoby się rozpoczynać liczenie miesięcy dalej, czyli z wykorzystaniem liczb 80 - te jednak są zajęte przed urodzenia w XIX wieku.

Numer PESEL to 11 cyfr (RRMMDDPPPPK), z których każda ma określoną rolę i znaczenie. Wiemy już, że pierwszych 6 cyfr dotyczy daty urodzenia. Pierwsze dwie określają rok, kolejne miesiąc (jak i wiek), a następne dwie odnoszą się do dnia. Jak czytać numer PESEL? Sprawdźmy:

• RR - ostatnie 2 cyfry roku urodzenia
• MM - miesiąc urodzenia (w przypadku XX wieku, inne mają analogiczne oznaczenie, o którym wspomniano wyżej)
• DD - dzień urodzenia
  
• PPPP - liczby porządkowe oznaczające płeć, u mężczyzn ostatnia w tym ciągu jest nieparzysta (1, 3, 5, 7, 9), u kobiet parzysta (0, 2, 4, 6, 8)
  
• K - cyfra kontrolna

Dzięki tym zasadom i sposobom obliczania cyfr kontrolnych mamy pewność, że nowi obywatele otrzymają indywidualny numer PESEL, który nie został nigdy wcześniej nadany innej osobie.

Polecamy na Antyweb | mObywatel 2.0 także w przeglądarce. To tu załatwisz wiele spraw urzędowych