Koniec misji sondy Planck

Sonda Planck została wyniesiona w przestrzeń kosmiczną 14 maja 2009 roku na pokładzie rakiety Ariane 5 wraz z innym kosmicznym obserwatorium - teleskopem Herschel. Zarówno Planck, jak i Herschel zostały umieszczone w okolicach punktu L2 układu Ziemia-Słońce, około 1,5 mln km od naszej planety. Punkt L2 stwarza dobre warunki do zaawansowanych obserwacji astronomicznych  i dlatego też został on wybrany dla sondy Planck.

Celem misji Planck było obserwowanie niejednorodności mikrofalowego promieniowania tła, jednego ze śladów Wielkiego Wybuchu. W tym celu niektóre z instrumentów sondy schłodzono do temperatur rzędu 0,1 Kelwina, czyli tuż powyżej zera absolutnego. Tak niska temperatura pozwoliła na dokładne obserwacje mikrofalowego promieniowania tła, ze znacznie wyższą precyzją w porównaniu z poprzednimi programami obserwacyjnymi (np. misje COBE czy WMAP). Tę niską temperaturę osiągnięto dzięki odpowiedniej konstrukcji sondy, umieszczeniu w punkcie L2 oraz czynnikowi chłodzącemu - ciekłemu helowi.

Większość sondy Planck zaprojektowano i zbudowano w Europie dzięki Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Pewne elementy instrumentów oraz analizę niektórych danych powierzono amerykańskiej agencji NASA. Dwa podstawowe instrument Plancka to Low Frequency Instrument (LFI), chłodzony izotopem hel-4 i High Frequency Instrument (HFI), chłodzony izotopem hel-3.

Pierwszą całościową mapę mikrofalowego promieniowania tła z danych misji Planck opublikowano 5 lipca 2010 roku. Misję zaplanowano na trzy pełne skany nieba - udało się ich wykonać pięć, zanim wyczerpał się hel-3 dla HFI, co nastąpiło w styczniu 2012 roku. Wówczas ten instrument stał się niezdatny do prowadzenia obserwacji naukowych. Z kolei helu-4 dla LFI wystarczyło na kilka miesięcy później - ten instrument ostatecznie przestał działać w październiku zeszłego roku.

Rok później misja sondy Planck dobiega końca. Dziewiątego października 2013 roku sonda wykonała dwudniowy manewr, który spowodował jej powolny "dryf" od punktu L2 i Ziemi. Planck, podobnie jak Herschel, zostanie umieszczony na orbicie heliocentrycznej i przez przynajmniej kilkaset lat pozostanie poza sferą oddziaływania Ziemi i Księżyca.

Kolejny etap kończenia misji Planck nastąpił 21 października, kiedy wysłano komendę zużycia całego pozostałego paliwa do silniczków manewrowych sondy. Jest to element tzw. "pasywacji" sondy, przeprowadzanej pod koniec misji. Ponadto, zmieniono oprogramowanie sondy, tak aby Planck nie był w stanie włączyć ponownie swoich transmiterów czy też wydać komendy ładowania baterii.

Ostatni akord misji Planck nastąpi 23 października. Tego dnia zostanie wysłana komenda wyłączenia transmiterów sondy. Wówczas Planck zamilknie już na zawsze.

Źródło informacji (ESA)

Krzysztof Kanawka