Wygasły wulkan sieje spustoszenie w Japonii. Czy te w Polsce nam zagrażają?
Wygasłe wulkany kojarzą nam się z bezpiecznymi wzniesieniami o charakterystycznym, stożkowym kształcie. Mało kto mógłby przypuszczać, że mogą one powodować silne trzęsienia ziemi, które sieją spustoszenie. Tak właśnie od trzech lat dzieje się w Japonii. W Polsce również mamy wygasłe wulkany, czy jest się czego obawiać?
Japoński półwysep Noto w ciągu ostatnich trzech lat nawiedziło ponad 10 tysięcy trzęsień ziemi. Według naukowców są one wynikiem przepływu magmy przez szczeliny pod zapadniętym wulkanem, jak sugerują najnowsze badania.
Półwysep Noto znajduje się nad Morzem Japońskim, w środkowej części wyspy Honsiu. Choć w Japonii trzęsienia ziemi mogą się zdarzać, w tym regionie nie było ich od 15,6 miliona lat. A jednak od trzech lat są. Rozpoczęły się w grudniu 2000 roku. Od tego czasu naukowcy zanotowali ponad 10 tysięcy wstrząsów, w tym ponad 1 tysiąc o sile większej niż 2. Jedno z nich - w czerwcu 2022 r. - miało siłę 5,4 w skali Richtera, a drugie, które wystąpiło w maju 2023 r. o sile 6,5 zabiło jedną osobę i raniło dziesiątki.
Sytuację postanowili zbadać naukowcy z Centrum Badań nad Przewidywaniem Trzęsień Ziemi i Wybuchów Wulkanów na Uniwersytecie Tohoku. Odkryli oni, że trzęsienia powstały na głębokości około 20 kilometrów i stopniowo przesuwały się bliżej powierzchni, zgodnie z siecią uskoków. Co więcej, położenie epicentrów w układzie kołowym sugeruje pierścieniową strukturę sieci uskoków. Wywnioskowano, że może chodzić o dawną zapadniętą kalderę wulkanu.
Japońscy naukowcy opisali w badaniach, że lepka magma w kieszeniach wygasłych wulkanów nie jest niczym niezwykłym. Podczas przemieszczania się może deformować skorupę i powodować ślizganie się uskoków. Trzeba także pamiętać, że Japonia położona jest w strefie subdukcji, gdzie nieustannie płyta oceaniczna wślizguje się pod płytę kontynentalną. Niewykluczone, że zdarzenia zapoczątkowało niezwykle silne trzęsienie (9,1 w skali Richtera) w 2011 roku.
W Polsce Kraina Wygasłych Wulkanów obejmuje Góry Kaczawskie i Pogórze Kaczawskie. Znajduje się tam kilka wygasłych wiele milionów lat temu wulkanów. Można je również znaleźć w Pieninach, Beskidach i Górach Świętokrzyskich.
Choć są niezwykle ciekawą przyrodniczą atrakcją Polski, to na szczęście nie stanowią zagrożenia. Polska położona jest na stabilnym podłożu, daleko nam do stref subdukcji. Niewielkie wstrząsy mogą się zdarzyć na północy i południu kraju. W pierwszym przypadku mają one związek z ruchami izostatycznymi, czyli pionowymi ruchami skorupy ziemskiej po ostatniej epoce lodowcowej. Mówiąc prościej, lodowiec, który był obecny tu tysiące lat temu, był tak ciężki (ponad 2 kilometry lodu), że skały pod nim się ugięły. Po ustąpieniu tego lodowca, od ponad 10 tysięcy lat skały nieustannie się wracają na swoją pozycję. Największy ruch jest w rejonie Półwyspu Skandynawskiego, ale w niewielkim stopniu zahacza także o nasz kraj. W drugim przypadku trzęsienia ziemi są spowodowane zdarzeniami w kopalniach, takimi jak np. wybuchy metanu czy zawalenie się chodników.
Polecamy na Bryk.pl | Jeziora wybuchają i zabijają. Dlaczego tak się dzieje?
Źródło: Yoshida, K., Uno, M., Matsuzawa, T., Yukutake, Y., Mukuhira, Y., Sato, H., & Yoshida, T. (2023). Upward earthquake swarm migration in the northeastern Noto Peninsula, Japan, initiated from a deep ring-shaped cluster: Possibility of fluid leakage from a hidden magma system. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 128, e2022JB026047. https://doi.org/10.1029/2022JB026047
