Trzęsienie ziemi na wyspie Krk. Skąd w Chorwacji to niebezpieczne zjawisko?

- Hipocentrum trzęsienia było na głębokości 10 kilometrów. Odnotowaliśmy również dwa wstrząsy wtórne o 10:53 i 11:04, według wstępnych raportów o sile 2,6 i 2,3, i prawdopodobnie odnotujemy więcej. - potwierdził sejsmolog Krešimir Kuk dla DNEVNIK.hr

Patrząc na powszechnie dostępne mapy przedstawiające rozmieszczenie płyt tektonicznych, nie dziwi występowanie trzęsień ziemi w Turcji i Syrii - przez ten obszar przebiega granica między płytami tektonicznymi: afrykańską, arabską i eurazjatycką. Ale co z wybrzeżem Chorwacji? Przecież tu żadnych granic nie widać.

W tym przypadku odpowiedzi należy szukać na obszarze płyty eurazjatyckiej, a dokładnie niewielkiego obszaru pomiędzy Włochami a Półwyspem Bałkańskim. To ten obszar, gdzie znajduje się Morze Adriatyckie.

Chorwacja położona jest na bardzo aktywnym sejsmicznie obszarze ze względu na nieustanne przemieszczanie się tektonicznej mikropłyty adriatyckiej na północ, wzdłuż gór Dynarskich. Wnętrze kraju znajdują się aktywne uskoki należące do strefy uskokowej Kotliny Panońskiej.

Jak przyznają naukowcy, mikroadriatycka płyta tektoniczna i jej ruch nie zostały jeszcze w pełni odkryte. Co prawda odkryto ją już w 1972 roku, ale pierwsze większe pomiary geodezyjne ruchu zostały wykonane dopiero w latach 90.

Najnowsze badania potwierdzają, że ta mikropłyta jest odpowiedzialna za obecną ewolucję tektoniczną obszaru Gór Dynarskich wzdłuż chorwackiego wybrzeża. Basen  Panoński jest często zaniedbywany w opisach, ponieważ najwięcej wstrząsów sejsmicznych ma miejsce w przybrzeżnej części Chorwacji i aż do XIX wieku nie ma wzmianki o silnym trzęsieniu ziemi na tym obszarze.

Pierwsze odnotowane trzęsienie ziemi większe niż VII w skali Mercallego (MCS) miało miejsce w 1861 roku. Jednak obszar uskoku panońskiego stał się dobrze znany społeczności sejsmologów dzięki badaniom Mohorovičića przeprowadzonym dokładnie na tym obszarze po trzęsieniu ziemi w dolinie Kupa w 1909 roku. W tym czasie Mohorovičić udowodnił istnienie granicznej nieciągłości Moho między skorupą ziemką i płaszczem ziemskim.

W zapisach historycznych obszar Dubrownika był obszarem najbardziej aktywnym sejsmicznie, z nawet 8 zdarzeniami sejsmicznymi większymi niż IX w skali Mercallego (MCS), z czego najsilniejsze trzęsienie ziemi miało miejsce w 1667 r. o natężeniu X MCS.

Przypomnijmy, Skala Richtera jest skalą logarytmiczną mierzącą wstrząsy na podstawie amplitudy drgań. Każdy kolejny stopień oznacza 10-krotny wzrost amplitudy drgań. Nie ma górnej granicy, ale w praktyce wstrząsy o magnitudzie powyżej 9 są tak rzadko spotykane (średnia raz na 20 lat), że w zestawieniach wyższych stopni już się nie rozróżnia.

Skala Mercallego jest 12-stopniową skalą opisową. Na podstawie opisu zniszczeń możemy przyporządkować odpowiedni stopień lub przedział. Na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego PAN jest opisana jako Europejską Skalą Makrosejsmiczną - EMS-98 (European Macroseismic Scale).

Chorwacja jest chętnie wybieranym miejscem wakacyjnych wojaży nie tylko przez Polaków. W zaistniałej sytuacji (podobnie jak w Turcji) pojawia się pytanie, czy aby na pewno jest tam bezpiecznie? Czy jechać/lecieć? A może zrezygnować i wybrać bezpieczniejsze miejsce?

Trzęsienie ziemi w Chorwacji wystąpiło nie po raz pierwszy i z całą pewnością nie ostatni. Najprawdopodobniej nie sprawi nagle, że Chorwacja przestanie być chętnie odwiedzana przez turystów. Nie jest to powód, by wpadać w panikę i masowo odwoływać wyjazdy. To byłoby trochę tak, jakby ze strachu przed wypadkiem samochodowym całkowicie przestać wsiadać do samochodu. Ryzyko jest i trzeba być tego świadomym. Najlepiej przed wyjazdem sprawdzić, jak należy się zachować w sytuacji gdyby nastąpiły wstrząsy.

Literatura źródłowa: Bjelotomić Oršulić, O.; Markovinović, D.; Varga, M.; Bašić, T. Coseismic Ground Displacement after the M_w6.2 Earthquake in NW Croatia Determined from Sentinel-1 and GNSS CORS Data. Geosciences 2021, 11, 170. https://doi.org/10.3390/geosciences11040170