Pierwszy przypadek polio w Afryce od pięciu lat. Czy są powody do obaw?

• Władze sanitarne Malawi ogłosiły stan alarmowy po tym, jak w stolicy kraju Lilongwe wykryto chorobę u trzyletniej dziewczynki, która doświadczyła paraliżu w listopadzie 2021 roku. 
• Jest to pierwszy od pięciu lat przypadek infekcji dzikiego wirusa polio w Afryce. 

Analiza laboratoryjna wykazała powiązanie szczepu z Malawi z tym, który krąży w Pakistanie, gdzie wirus nadal jest endemiczny. Potwierdzono, że jest to dziki wirus polio typu 1 (PV1).

WHO wezwała władze Afryki do szybkiej reakcji i stałego monitorowania zachorowań na polio. Sytuacja nie jest krytyczna, ale wymaga stanowczej odpowiedzi, by nie dopuścić do zwiększenia liczby zachorowań na polio.

- Ostatni przypadek dzikiego wirusa polio w Afryce został zidentyfikowany w północnej Nigerii w 2016 roku, a globalnie było tylko pięć przypadków w 2021 roku. Każdy przypadek dzikiego poliowirusa jest znaczącym wydarzeniem i zmobilizujemy wszystkie zasoby, aby wesprzeć odpowiedź kraju - powiedział Modjirom Ndoutabe, koordynator ds. polio w regionalnym biurze WHO dla Afryki.

Polio, czyli choroba Heinego-Medina lub ostre nagminne porażenie dziecięce, to wirusowa choroba zakaźna wywoływana przez wirusa polio, który jest przenoszony drogą fekalno-oralną. Czas inkubacji wynosi 9-12 dni. Wirus polio atakuje węzły chłonne i układ krwionośny - jest to tzw. wiremia pierwotna, kiedy mogą powstać przeciwciała skutkujące zahamowaniem zakażenia. 

Wirus polio ma prostą budowę - składa się z pojedynczej nici RNA otoczonej kapsydem (osłonką białkową). Znamy trzy serotypy wirusa polio - typ 1 (PV1), typ 2 (PV2) i typ III (PV3) - każdy o nieco innej budowie kapsydu. Wszystkie są jednak wysoce zjadliwe i dają te same, ciężkie objawy choroby - PV1 jest jednak najczęstszym szczepem, najmocniej związanym z paraliżem.

Trzeba pamiętać, że sam przebieg choroby polio jest różny -  od łagodnego do śmiertelnego. Postać porażenna (gdy dochodzi do paraliżu) rozwija się "tylko" u 0,1 proc. zakażonych. Może wystąpić także tzw. zespół poporażenny (post-polio), do którego dochodzi 25-30 lat u 20-30 proc. osób po chorobie. Przyczyna tego zespołu nie jest poznana.

WHO potwierdziła, że dwa z trzech istniejących szczepów polio są globalnie eradykowane. Został tylko typu 1 (PV1), który występuje endemicznie m.in. w Afganistanie i Pakistanie. 

Pierwszą szczepionką przeciwko polio była szczepionka Koprowskiego, ale obecnie stosuje się dwie nowsze: szczepionkę Salka (IPV) i szczepionkę Sabina (OPV). W Polsce do 2016 r. stosowano szczepienie kombinowane, czyli najpierw szczepionkę Salka (trzy dawki), a później jedną dawkę szczepionki Sabina. Teraz z tego schematu zrezygnowano i podaje się tylko szczepionkę Salka.

Szczepionka Salka (IPV) jest to szczepionka inaktywowana, zawierająca trzy typy zabitych wirusów polio. Przyjęcie szczepionki IPV jest w Polsce obowiązkowe - zgodnie z kalendarzem szczepień powinno się ją podać w trzech dawkach: pierwszą w 4. miesiącu życia, drugą po 6-8 tygodniach od pierwszej dawki, a trzecią między 16. a 18. miesiącem życia. Po skończeniu 6. roku życia należy wykonać szczepienie przypominające. Taki cykl powinien zapewnić odporność na całe życie. 

Szczepionka IPV jest bezpieczna, gdyż zawiera inaktywowanego wirusa. Występują jedynie miejscowe odczyny, m.in. zaczerwienienie, ból czy obrzęk.