Dlaczego Rosjanie wierzą w propagandę? To kwestia mózgu
Historia zna wiele przypadków dyktatorów, którzy używając języka przemocy, przymusu i teorii spiskowych wzbudzali nienawiść do konkretnych osób, grup społecznych, etnicznych czy narodowości. Co gorsza, ułatwiają im to nasze mózgi, które są zaprojektowane, by wierzyć w kłamstwa.
Dr Marcel Danesi z Uniwersytetu w Toronto w Kanadzie przeprowadził badania, w trakcie których przeanalizował przemówienia dyktatorów, w tym Mussoliniego, Hitlera, Putina i grup nawołujących do nienawiści. Znalazł jedną cechę, która łączy ich wszystkich - wszyscy używają odczłowieczających metafor, aby wzbudzić u opinii publicznej uczucie nienawiści.
Badania Danesiego pokazują, że stosowane metafory są potężną bronią w rękach dyktatorów, ponieważ wykorzystują obszary mózgu, które łączą wyraziste obrazy i idee. W efekcie metafory omijają ośrodki rozumowania poznawczego, przez co skupiamy się na konkretnych myślach, całkowicie ignorując inne.
Im bardziej intensywne aktywowanie tych obszarów mózgu, tym trudniejsze jest wydostanie się z tej pułapki. Podobnie sytuacja ma się z teoriami spiskowymi. Badania wskazują, że ludzie, którzy w nie wierzą z czasem mają coraz większe trudności z przemyśleniem sytuacji.
Badania wskazują, że w momencie, gdy ludzie mocno uwierzą w kłamstwa, nawet twarde dowody nie są w stanie ich przekonać do zmiany myślenia. Co więcej, wówczas można uzyskać odwrotne efekty. Takie osoby natychmiast zaczną szukać wszystkiego, co potwierdzi ich przekonanie.
Brzmi znajomo? Ile razy czytaliśmy o pokazywaniu Rosjanom zdjęć "pomocy" w wykonaniu ich żołnierzy. Śmierć cywilów, dzieci, zniszczone miasta. Jaka była reakcja? Najczęściej w stylu "to nie prawda, to ukraińska propaganda", "my jesteśmy ci dobrzy, to oni są źli, naziści".
Czy można coś zrobić z takim propagandowym działaniem? Dr Danesi uważa, że to mało prawdopodobne. Po pierwsze dlatego, że mózg nie będzie chciał zmienić zdania, po drugie - będzie skłonny wierzyć w kolejne kłamstwa.
Źródło: Danesi, M. (2023). Politics, Lies and Conspiracy Theories: A Cognitive Linguistic Perspective (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003349143
