To będzie wyjątkowa pełnia Księżyca. Jest raz na trzy lata

Druga pełnia Księżyca w sierpniu 2023 przypada na ostatni dzień miesiąca - dokładnie o godzinie 3:37. Dla ludzkiego oka różnica będzie jednak niewielka - Księżyc w pełni będzie można obserwować już wieczorem 30 sierpnia. W okolicach Warszawy naturalny satelita pojawi się na niebie o 19:43.

Oprócz tego, że będzie to druga pełnia w tym samym miesiącu (pierwsza wypadała 1 sierpnia), będzie to także superpełnia. To określenie stosuje się, kiedy Księżyc znajduje się najbliżej Ziemi. 

31 sierpnia odległość między nimi wyniesie zaledwie 363 603 km. Dla porównania apogeum Księżyca (największa odległość od planety) to 406 700 km.

Czas "od pełni do pełni", czyli miesiąc synodyczny trwa 29 dni 12 godzin 44 minuty i 3 sekundy. Nie licząc lutego, teoretycznie każdy inny miesiąc może być okazją do obserwowania dwóch pełni Księżyca. Z oczywistych względów, największe szanse mają miesiące liczące 31 dni. W tym roku będzie to sierpień. 

Prawdziwa kumulacja miała miejsce w 2018 roku. Wtedy Niebieski Księżyc pojawił się na niebie aż dwa razy w odstępie zaledwie dwóch miesięcy, a do tego jeden z nich był połączony z zaćmieniem Księżyca. Na kolejny rok, w którym "blue moon" pojawi się aż dwa razy, poczekamy ponad dekadę, do 2037 roku.

Krótka odpowiedź brzmi - nie. W teorii, na skutek pewnych zjawisk atmosferycznych Księżyc faktycznie może przybierać niebieskawy odcień, jednak nie jest to związane z drugą pełnią w tym samym miesiącu, ale przede wszystkim warunkami atmosferycznymi (dyfrakcją światła w atmosferze).

Skąd więc wzięła się nazwa Niebieski Księżyc (blue moon)? Jej korzeni należy szukać w angielskich powiedzeniach sprzed kilkuset lat. W XVI wieku określenie oznaczało po prostu "coś niemożliwego". 

Znaczenie wyrażenia zmieniło się pod koniec XIX wieku, po wybuchu wulkanu Krakatau na terenach dzisiejszej Indonezji. Pył, który trafił wtedy do atmosfery, spowodował, że przez kilka miesięcy tarcza Księżyca obserwowana z różnych miejsc na Ziemi faktycznie przybierała niebieski kolor (ale nie tylko niebieski). Od tamtej pory zwrot "once in a blue moon" oznacza coś bardzo rzadkiego, wyjątkowego.

Jak wygląda cały cykl księżycowy i ile jest kwadr Księżyca? W klasycznym podziale cały cykl dzieli się na cztery części, podobnie jak godzinę na kwadranse, czy rok na kwartały.

• Faza nowiu. W tej fazie zwrócona ku Ziemi półkula Księżyca nie jest oświetlona. Księżyc znajduje się pomiędzy Ziemią i Słońcem, z ziemi możemy dostrzec tylko cienką obwódkę po jednej ze stron satelity.
  
  
• Pierwsza kwadra. Prawa połowa Księżyca jest już oświetlona, możemy dostrzec jego kulisty kształt. Dla obserwatora na powierzchni Słońca, nasz satelita znajduje się obok planety, odchylony o 90 stopni od osi Ziemia-Słońce.
  
  
• Pełnia. W tej fazie to Ziemia znajduje się pomiędzy Słońcem a Księżycem. Dzięki odchyleniom orbit Ziemia nie stoi na drodze promieni słonecznych (wyjątkiem są oczywiście zaćmienia), a cała powierzchnia Księżyca odbija światło gwiazdy.
  
  
• Ostatnia kwadra. Srebrny glob pokonał już 3/4 swojej orbity. Obserwatorzy z półkuli północnej obserwują lustrzane odbicie pierwszej kwadry, tym razem lewą połowę tarczy.

Jednym z najczęstszych dylematów towarzyszących nam podczas obserwacji Księżyca jest rozpoznanie kierunku cyklu - czy zbliża się pełnia, czy nów? Na szczęście istnieje bardzo prosta metoda, która raz na zawsze wyeliminuje podobne dylematy:

• Jeżeli kształt przypomina literę D (bez słupka) - Księżyc się dopełnia, dobiera, robi się duży i dąży do pełni.
• Jeżeli kształt przypomina literę C - Księżyc ciemnieje, chudnie, cienieje, cofa się.

Litera C będzie widoczna coraz wyraźniej z każdą nocą po drugiej pełni w sierpniu, aż do nowiu, który wypadnie 15 września. Kolejna okazja do obserwacji Księżyca w pełnej krasie pod koniec miesiąca - 29 września. 

Jej dokładny termin przypada "w samo południe" - 11:58 czasu polskiego. Obserwacje będą możliwe kilka godzin później, Księżyc pojawi się na niebie kwadrans przed 19.

Czytaj także:

Rosja się rozbiła, a Indie lecą po tytuł. Chandrayaan-3 wysyła kolejne zdjęcia powierzchni Księżyca

Ciemna strona Księżyca coraz mniej tajemnicza. To zasługa chińskiej misji

17 lat drogi egzoplanety wokoło gwiazdy zaprezentowane na wideo. Użyto SI

Zobacz też: