Jakie planety widać dzisiaj na niebie? Kalendarz astronomiczny 2024

Kiedy wpatrujesz się w nocne niebo, wszystkie widoczne na nim rozświetlone punkty wyglądają dość podobnie. Ale czy na pewno? Niektóre mogą się wydawać nieco większe, jaśniejsze (albo ciemniejsze) lub mieć delikatnie inny odcień. To mogą być obiekty inne niż gwiazdy, a dokładniej - planety! 

Z Ziemi gołym okiem bywają widoczne te, które są najjaśniejsze, a zatem stanowią najsilniejsze źródło światła. Oto, jak prezentują się w kolejności od najjaśniejszej.

Wenus. To 2. planeta od Słońca i 3. pod względem jasności (po Słońcu i Księżycu) ciało niebieskie na Ziemi. Jej odległość od naszej planety waha się od 40 do 259 mln km.Najłatwiej dostrzec ją:

• przez ok. 3 h przed wchodem słońca (nad wschodnim horyzontem nieba);
• po zachodzie słońca, nad zachodnim horyzontem.

Z tego powodu jest nazywana o poranku Gwiazdą Poranną (lub Zaranną) albo Jutrzenką (Stella Matutina), a wieczorem - Gwiazdą Wieczorną. Może osiągnąć jasność do -4 magnitudo (oznaczone znakiem m).

Jowisz. To największa planeta Układu Słonecznego, która może osiągnąć jasność na poziomie do -2,95 magnitudo. Jest 5. w kolejności od Słońca. Znana była już obserwatorom w czasach starożytnych, a jej pojawianie się na niebie było wiązane z wieloma wierzeniami religijnymi i mitami.

Mars. To 4. planeta od Słońca, bezpośrednio sąsiadująca z Ziemią. Jest znany także jako Czerwona Planeta. Obserwowany z Ziemi, przyjmuje lekko rdzawy odcień, co wynika z tego, że jego powierzchnię pokrywają tlenki żelaza. W sytuacji wielkiej opozycji względem Słońca (gdy znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi wobec Słońca) osiąga jasność na poziomie dochodzącym do -2,91 magnitudo. Oznacza to, że niemal dorównuje Jowiszowi pod względem tego parametru. Mars również widzieli już starożytni - wzmianki o nim pojawiają się w pracach astronomów egipskich, babilońskim czy greckich.

Saturn. Jest 6. planetą od Słońca, gazowym olbrzymem, znanym najlepiej ze swoich charakterystycznych pierścieni. To kolejna planeta obserwowalna z Ziemi już w czasach starożytnych, a nawet prehistorycznych. Jego magnitudo wynosi najczęściej od +1 do 0. Saturn jest najlepiej widoczny, gdy znajduje się w pobliżu opozycji, a jej elongacja wynosi 180°. Mówiąc prościej - znajduje się wówczas na niebie po przeciwnej stronie Słońca.

Merkury. Jest planetą położoną najbliżej Słońca, a jednocześnie najmniejszą. Jej zaobserwowanie jest dość trudne. Najczęściej jest to możliwe nisko nad horyzontem, tuż przed wschodem słońca albo bezpośrednio po jego zachodzie. Jest widoczny odpowiednio nad wschodnim lub zachodnim horyzontem. Starożytni astronomowie greccy początkowo uznawali, że Merkury to dwa oddzielne ciała niebieskie (o poranku identyfikowali go jako Apolla, a wieczorem jako Hermesa). Co ciekawe, z perspektywy Ziemi obserwowalne są fazy Merkurego, podobne do tych, które ma Księżyc. Jego koniunkcja dolna, czyli nów, następuje średnio raz na ok. 115 dni. Kiedy ta faza zbiegnie się z pozycją planety blisko jednego z węzłów swojej orbity, można obserwować tranzyt Merkurego na tle tarczy Słońca. Niestety, jest to bardzo rzadkie zjawisko i kalendarz astronomiczny 2024 go nie przewiduje. Kolejne takie wydarzenie nastąpi w 2032 r.Merkurego najlepiej obserwować w rejonach bliżej równika i na półkuli południowej. Dlatego w Polsce jego dostrzeżenie, zwłaszcza gołym okiem, może być wyzwaniem.

Chcesz znaleźć planety na niebie? Oto kilka wskazówek, które ci to ułatwią.

Odpowiednie warunki obserwacyjneTrudno jest obserwować to, co dzieje się na nocnym niebie, w warunkach zanieczyszczenia światłem. Jest ono powszechne zwłaszcza w wielkich miastach. Dlatego przede wszystkim zadbaj o to, aby przenieść się w dobrze zaciemnione miejsce, wolne od wysokich budynków czy bardzo wysokich drzew. Mogą to być np. polana czy wzgórze za miastem.

Warto także zadbać o odpowiednie przygotowanie wzroku do obserwacji. Warto przyzwyczaić oczy do ciemności - np. spędzając kilka-kilkanaście minut w nocnym świetle, mając na nosie okulary przeciwsłoneczne. Pomoże to uwrażliwić zmysły na to, co jest widoczne na niebie.

Do obserwacji planet w odpowiednich momentach wystarczy "gołe oko". Jeśli jednak masz pod ręką dobrą lornetkę, warto ją zabrać ze sobą.

Dwie najjaśniejsze planety, czyli Wenus i Jowisza, można dostrzec na niebie dość często. Musisz jednak pamiętać, że w określonych momentach tysiąclecia, wieku, dekady, roku, miesiąca, a nawet w konkretnych godzinach nocy zmieniają one pozycje. Dlatego, zanim wyruszysz na to niezwykłe "polowanie", sprawdź, w jakich dniach można się spodziewać dobrej widoczności danego obiektu. 

W niektórych można zaobserwować koniunkcję planet, a zatem sytuację, gdy na nieboskłonie jednocześnie widać co najmniej dwie planety znajdujące się w niewielkiej odległości. Ciekawe zdarzenie z tej kategorii miało miejsce w czerwcu 2023 r. - wówczas można było obserwować koniunkcję aż 5 planet: Merkurego, Neptuna, Urana, Jowisza i Saturna.

Jak najprościej odróżnić na niebie planetę od gwiazdy? Najważniejsza różnica między nimi jest taka, że planety nie "mrugają". Oznacza to, że emitowane przez nie światło nie zmienia koloru z upływem czasu. Planety nie ciemnieją również ani nie jaśnieją. To dlatego, że znajdują się bliżej od Ziemi niż gwiazdy, a co za tym idzie - docierające z nich światło jest bardziej "stabilne".

Poszukaj więc "stabilnych" punktów na niebie. Pamiętaj też, że planety mogą się wydawać nieco wyraźniejsze lub odróżniać się od pozostałych obiektów kolorem czy (subtelnie) wielkością. Przed obserwacją sprawdź również wskazówki odnośnie do godzin, w których planety będą obecne na niebie w Twojej okolicy, oraz ich orientacyjnej lokalizacji. Będzie ona opisana zazwyczaj względem stron świata (przyda się kompas) lub gwiazd znajdujących się na niebie.

Najlepiej planety będą widoczne oczywiście przy pomocy teleskopu. Jeśli więc astronomia to twoja pasja, rozważ inwestycję w takie urządzenie obserwacyjne.

Planety takie jak Wenus i Jowisz można wypatrywać na niebie niemal przez cały rok - oczywiście pod warunkiem dobrych warunków pogodowych. Jak to zrobić?

• Wenus wypatruj tuż po zachodzie słońca na zachodnim horyzoncie nieba, a na ok. 3 h przed wschodem - na wschodnim horyzoncie. 
• Jowisz pojawia się tuż po zachodzie, nad wschodnim horyzontem i może być widoczny nawet przez kilka godzin. Przy dobrych warunkach i odpowiedniej jasności, przez lornetkę można dostrzec też jego 3-4 księżyce.

Warto jednak przyjrzeć się również wyjątkowym wydarzeniom w kalendarzu astronomicznym 2024 - sytuacjom, w których dojdzie do koniunkcji planet z innymi obiektami tego samego typu albo np. z księżycem. Oto przegląd najważniejszych dat, które warto uwzględnić, planując wpatrywanie się w nocne niebo.

W styczniu 2024 miłośników astronomii czeka kilka dni, które warto zaplanować na obserwację planet. 

8 stycznia - o 6:45 będzie widoczny Księżyc (13%) w złączeniu z Wenus (-4,0m), Merkurym (-0,1m) i gwiazdą Antares (1,0m).

14 stycznia - o 17:30 będzie widoczny Księżyc (14%) w złączeniu z Saturnem (1,0m)

18 stycznia - o 20:00 Księżyc (56%) w złączeniu z Jowiszem (-2,5m)

W lutym 2024 obserwację planet najlepiej zaplanować na Walentynki (14 lutego) i następujący po nich dzień. Wówczas w ciekawej pozycji będzie można obserwować Jowisza.

14 lutego - o 19:00 Księżyc (30%) w złączeniu z Jowiszem (-2,2m)

15 lutego - o 19:00 Księżyc (40%) w złączeniu z Jowiszem (-2,2m)

Marzec 2024 to najlepszy miesiąc na obserwację Merkurego. Na niebie będą widoczne również Jowisz oraz Uran (warto przygotować lornetkę!).

11 marca - od 18:15 będzie widoczny Młody Księżyc (2%) w złączeniu z Merkurym (-1,4m)

13 marca od 19:00 będzie widoczny Księżyc (15%) w złączeniu z Jowiszem (-2,1m), a powyżej Uran (5,8m) widoczny przez lornetkę

14 marca od 19:00 będzie można zaobserwować Jowisza (-2,1m) i Urana (5,8m) powyżej Księżyca (25%) w złączeniu z Plejadami i Hiadami.

15-31 marca to okres najlepszej widoczności Merkurego (0,0m) na wieczornym niebie.

W kwietniu 2024 obserwatorów czeka przede wszystkim podziwianie roju meteorów - Lirydów. Obserwacji planet szczególnie będzie sprzyjał jeden dzień miesiąca.

10 kwietnia - od 0:30 będzie widoczny Młody Księżyc (5%) dopełniony światłem popielatym w złączeniu z Jowiszem (-2,0m)

Ciekawym dniem maja w kalendarzu astronomicznym 2024 jest piątek, 31. 

31 maja - od 3:00 będzie widoczny Księżyc (46%) w złączeniu z Saturnem (1,0m)

W czerwcu 2024 na niebie będzie można dostrzec ciekawe układy między Księżycem a Marsem oraz Saturnem.

3 czerwca - od godz. 3:00 można obserwować Księżyc (15%) w złączeniu z Marsem (1,0m)

28 czerwca - od 2:00 na niebie będzie widać Księżyc (60%) w złączeniu z Saturnem (0,9m)

Lipiec to doskonały moment na obserwacji Marsa, Urana, a także Saturna.

1 lipca - o 3:00 będzie widoczny Księżyc (26%) w złączeniu z Marsem (1,0m)

15-16 lipca - Uran (5,8m) będzie w bliskim złączeniu (0,5°) z Marsem (0,9m)

24-25 lipca będzie można zaobserwować Księżyc (84%) w bliskim złączeniu (1°) z Saturnem (0,9m)

30 lipca będzie widoczny Księżyc (29%) w złączeniu z Marsem (0,9m), Jowiszem (-2,1m), Uranem (5,8m) oraz Plejadami i Hiadami.

Sierpień 2024 to dobry miesiąc na obserwację Marsa i Jowisza, a także momentu zakrycia Satudna przez Księżyc.

4 sierpnia - o 3:00 będzie widoczny Mars w złączeniu z gwiazdą Aldebaran (0,9m), Hiadami oraz Jowiszem. W tym dniu Księżyc będzie w nowiu.

13-14 sierpnia to okres widoczności Marsa (0,8m) w bliskim złączeniu (0,4°) z Jowiszem (-2,2m) na tle konstelacji Byka.

15 sierpnia o 2:00 będzie widoczny Mars (0,8m) w bliskim złączeniu (0,5°) z Uranem (5,8m).

21 sierpnia o 5:30 będzie można obserwować zakrycie Saturna przez Księżyc (97%).

We wrześniu 2024 aż osiem dni stanowi dobry moment na obserwację planet.

1 września o 5:00 można będzie zaobserwować Stary Księżyc (3%) w złączeniu z Merkurym (0,5m).

8 września będzie widoczny Saturn (0,6m) w opozycji, na tle gwiazdozbioru wodnika.

9 września o 5:00 można zaobserwować Merkurego (-0,8m) w bliskim złączeniu (0,5°) z gwiazdą Regulus (1,3m).

17 września o 20:00 będzie widoczny Księżyc (100%) w złączeniu z Saturnem (0,6m).

20-21 września Neptun (7,8m) znajdzie się w opozycji na tle gwiazdozbioru Ryb.

24 września o 3:00 będzie widoczny Księżyc (57%) w złączeniu z Jowiszem (-2,4m) i gwiazdą Elnath (1,6m).

25 września o 4:00 będzie widać Księżyc (47%) w złączeniu z Marsem (0,5m).

W październiku 2024 miłośnicy obserwacji planet powinni spojrzeć na niebo szczególnie uważnie w 3 dni.

14 października - Księżyc (89%) w bliskim złączeniu (0,5°) z Saturnem (0,7m).

21 października o 4:00 będzie widoczny Księżyc (82%) w złączeniu z Jowiszem (-2,6m).

24 października o 2:00 będzie widać Księżyc (53%) w złączeniu z Marsem (0,2m) i Bliźniętami.

W listopadzie 2024 szykują się 3 ciekawe dni dla obserwatorów nocnego nieba.

10 listopada o 21:00 warto obserwować Księżyc (68%) w złączeniu z Saturnem (0,9m).

17 listopada o 21:00 pojawi się Księżyc (94%) w złączeniu z Jowiszem (-2,8m) oraz gwiazdą Elnath (1,6m).

21 listopada o 23:00 można będzie zaobserwować Księżyc (69%) w złączeniu z Marsem (-0,3m) oraz gromadą M44.

Grudzień 2024 to dobry miesiąc na obserwację Marsa, a także Wenus i Jowisza, których widoczność jest związana z Bożym Narodzeniem.

4 grudnia o 16:30 widoczny Księżyc (12%) w złączeniu z Wenus (-4,2m).

7 grudnia Jowisz (-2,8m) w opozycji na tle gwiazdozbioru Byka.

8 grudnia o 16:30 będzie widać Księżyc (50%) w złączeniu z Saturnem (1,0m).

14 grudnia będzie widoczny Księżyc (99%) w złączeniu z Jowiszem (0,28m).

16-17 grudnia będzie można ok. 22:00 zaobserwować Księżyc (92%) w złączeniu z Marsem (-0,9m) i Bliźniętami.

18 grudnia o 6:00 będzie widoczny Księżyc (90%) w złączeniu z Marsem (-0,9m).

24 grudnia Wenus (-4,4m) oraz Jowisz (-2,8m) pojawią się jako gwiazdy wigilijne.

Jak zatem widać, kalendarz astronomiczny 2024 obfituje wydarzeniami ciekawymi dla miłośników obserwacji planet. Wybierz najciekawsze dla siebie momenty i zaplanuj podziwianie nocnego nieba w dogodnych warunkach. Życzymy udanego "polowania"!