60 urodziny tranzystora?
Tranzystor, jeden z najważniejszych wynalazków ludzkości, w powszechnej opinii ma już 60 lat. Uznaje się, że został wynaleziony 16 grudnia 1947 roku przez Johna Bardeena, Waltera Brattaina i Willima Shockleya z Bell Labs.
Do jego zbudowania inżynierowie użyli kawałka papieru oraz folii z germanu i złota. Okazało się, że urządzenie stukrotnie zwiększa natężenie prądu i działa jak przełącznik.
Przez jakiś czas trzymali swój wynalazek w tajemnicy, aż na krótko przed Świętami pokazali do szefom swojej firmy. W 1956 roku za wynalezienie tranzystora otrzymali Nagrodę Nobla. Obecnie każdego roku produkowanych jest około 10 milionów więcej tranzystorów, niż istnieje gwiazd w Drodze Mlecznej. Najbardziej zaawansowane układy scalone składają się z ponad miliarda tranzystorów.
Historia nowoczesnej elektroniki rozpoczęła się w 1906 roku. Wówczas Lee de Forest odkrył, że dwie elektrody umieszczone w próżni mogą zwiększać natężenie prądu i działać jak przełącznik. Lampy próżniowe bardzo szybko się rozpowszechniły. Były wykorzystywane w odbiornikach radiowych i telefonach. Do końca I wojny światowej firma Western Electric produkowała rocznie milion lamp.
To z lamp próżniowych został zbudowany pierwszy komputer - ENIAC. Była to potężna maszyna o długości 31 metrów, wysokości 3 metrów i głębokości 1 metra. Składała się z około 100 000 części, w tym z 18 000 lamp. ENIAC był dziełem University of Pennsylvania i gdy był włączany, w całej Filadelfii przygasały światła. Ponadto lampy próżniowe przepalały się co kilka dni. Właśnie te wady - olbrzymie zużycie energii oraz wysoka awaryjność - skłoniły naukowców do poszukiwania alternatywy dla lampy próżniowej.
W połowie lat 40. ubiegłego wieku w Bell Labs powołano zespół, którego celem było opracowanie takiej alternatywy. Jak wiemy, udało się to 16 grudnia 1947 roku.
Pierwszym komercyjnym produktem wykorzystującym tranzystor był aparat słuchowy, który trafił na rynek w 1952 roku. Dwa lata później można było kupić pierwsze radio tranzystorowe. Jego producentem była firma Texas Instruments.
Sześć lat później nastąpił kolejny przełom. Jack Kilby z Texas Instruments stworzył w 1958 roku pierwszy w historii układ scalony, umieszczając na jednym kawałku krzemu wiele tranzystorów.
Stąd był już tylko krok do współczesnych komputerów. Obecnie tranzystory otaczają nas wszędzie. Są w komputerach, telewizorach, odtwarzaczach MP3, pralkach, kuchenkach, lodówkach i telefonach. Trudno sobie wyobrazić bez nich życie.
Za prawdziwego wynalazcę tranzystora można również uznać Juliusa Edgara Lilienfelda. Urodził się on w 1882 roku w Lembergu (Lwów). W latach 20. ubiegłego wieku pracował m.in. na uniwersytecie w Lipsku nad skraplaniem wodoru, opracował kilka ważnych wynalazków (pracował m.in. nad kamerą przemysłową, urządzeniem do badania oczu, głośnikami), a w latach 1925-1927 złożył kilka wniosków patentowych opisujących tranzystor. Brak jednak dowodów na to, by skonstruował takie działające urządzenie. Powszechnie zatem wspomina się o wynalazku Bardeena, Brattaina i Shockleya, a Lilienfeld jest niemal zapomniany.
Mariusz Błoński
